Aftami nazywamy nadżerki bądź owrzodzenia błony śluzowej, pojedyncze lub mnogie, które przybierają kształt okrągły albo owalny. Zmiany pokryte są włóknikowym nalotem, otoczone rąbkiem zapalnym. Najczęściej afty tworzą się na nierogowaciejącej błonie śluzowej warg oraz policzków, na dolnej powierzchni języka, podniebieniu miękkim, a także dotykają łuki podniebienne oraz dno jamy ustnej.

 

Pojawienie się wykwitów o typie aft na błonie śluzowej poprzedzone jest wystąpieniem symptomów prodromalnych odczuwalnych, jako dyskomfort w postaci mrowienia i pieczenia. Objawy tego typu pojawiają się od 24 do 48 godzin przed pojawieniem się wykwitu aftowego - koloru czerwonego plama bądź plamka (rzadziej grudki i pęcherzyki).

Ważne! Cechą charakterystyczną jest cykliczność pojawiania się zmian typu afta, na błonie śluzowej.

 

Afty - co to takiego?

Afta to niewielkiej wielkości (od 1 mm do 2 cm) bolesne nadżerki, które umiejscawiają się na błonie śluzowej. Bolesne i nieestetyczne zmiany mogą pojawiać się pojedynczo bądź też w grupach (dużo rzadziej).

Ważne! Ze względu na towarzyszące schorzeniu dolegliwości bólowe - afty stanowią duży problem terapeutyczny, zwłaszcza u tych osób, u których występuje skłonność do częstych nawrotów choroby.

Objawem towarzyszącym przypadłości błony śluzowej mogą być powiększone okoliczne węzły chłonne.

Owrzodzenia dotyczą grup wiekowych 10 - 40 lat.  Wykwity goją się w sposób samoistny w ciągu kilku dni bądź tygodni.

Ważne! Jeżeli schorzenie ma tendencję do odnawiania się częściej niż raz w roku - może to oznaczać powracające aftowe zapalenie błony śluzowej jamy ustnej.

 

Nadżerki mogą pojawić się zarówno u osób:

  • z prawidłowymi wynikami badań (morfologia, poziomy żelaza, glukozy, witaminy B12), testów alergicznych 
  • u chorych, u których stwierdzone zostało występowanie określonych schorzeń ogólnoustrojowych (m.in. niedokrwistość z niedoboru żelaza, zaburzenia układu nerwowego, choroby przewodu pokarmowego, celiakia).

 

Owrzodzenia dzielą się na typy:

Afty mniejsze

Zaliczamy do nich zmiany przewlekłe oraz nawrotowe. Częściej z tego typu wykwitami zmagają się osoby dorosłe. Przyczynami powstawania są najczęściej:

  • nieodpowiednie dbanie o higienę jamy ustnej (m.in. używanie brudnych sztućców, spożywanie nieumytych owoców oraz warzyw. Ponadto złe nawyki np. obgryzanie paznokci)
  • mechaniczne uszkodzenia jamy ustnej (m.in. ukłucia szczoteczką do zębów)
  • schorzenia zębów (m.in. zapalenie kanałów, próchnica, kamień nazębny)
  • źle dobrana proteza
  • autoagresja komórek, wywołana m.in. przez stres

Ważne! Schorzenie ustępuje po 7 - 14 dniach. Nie zostawia blizn w jamie ustnej.

 

Afty duże

Do pojawienia się tego typu owrzodzeń przyczynia się:

  • stosowanie past do zębów, które w swoim składzie mają dodecylosiarczan sodu
  • niedobór witamin oraz składników mineralnych (zwłaszcza żelazo, witamina B12, kwas foliowy)
  • nieprzestrzeganie zasad prawidłowej higieny jamy ustnej
  • zaburzenia hormonalne
  • zaburzenia autoimmunologiczne

Ważne! Zmianom tego rodzaju towarzyszą m.in. ogólne osłabienie, trudności w mówieniu a także połykaniu, limfadenopatia. Goją się z pozostawieniem blizn w jamie ustnej. 

 

Afty opryszczkowe

Schorzenie tworzy się, jako skupiska wielu maleńkich zmian (wielkość główki szpilki). Cechą typową jest powstawanie wykwitów na błonie śluzowej pokrytej nabłonkiem z cechami rogowacenia (dziąsła, podniebienie twarde).

Ważne! Zmiany goją się w przeciągu 21 dni, nie pozostawiając blizn w jamie ustnej.

 

Leczenie - po pierwsze dezynfekcja

W większości przypadków pojawiające się w jamie ustnej afty są niegroźne i samoistnie zanikają w przeciągu kilku dni bądź tygodni. Inne typy owrzodzeń (m.in. spowodowane przez wirus HPV) wymagają leczenia.   

Ważne! Nie ma możliwości przyśpieszenia procesu gojenia się wykwitów, jednakże dokuczliwe objawy mogą być łagodzone a ryzyko powikłań zmniejszone.

W leczeniu aft stosuje się preparaty, które za zadanie mają zdezynfekować nadżerkę. Działanie takie jest bardzo istotne, ponieważ błona śluzowa, która została podrażniona w wyniku pojawienia się afty - staje się idealnym celem drobnoustrojów, bakterii oraz grzybów. Afta dodatkowo zainfekowana jest nie tylko trudniejsza do wyleczenia, ale również rozprzestrzenia się powodując dodatkowe problemy zdrowotne.

Warto zastosować preparaty na bazie:

  • wyciągów roślinnych (m.in. szałwia, Septosan, Dentosept)
  • chlorheksydyny, która jest substancją o działaniu silnie odkażającym (m.in. płyn do jamy ustnej Corsodryl bądź żel i spray Elugel)
  • o charakterze łagodząco - izolującym (Dezaftan Med)

 

W okresie leczenia należy zrezygnować z wszelkich pokarmów, które mogą doprowadzić do podrażnienia jamy ustnej:

  • ciepłych napojów
  • zbyt gorących potraw
  • alkoholu

 

Ponadto należy unikać:

  • czekolady
  • kwaśnych, ostrych, słonych potraw
  • cytrusów

Dietę powinno się wzbogacić w produkty bogate w witaminę B12, A, C, E oraz cynk. Warto spożywać takie produkty jak jogurt, drożdże, owoce i warzywa wzmacniające odporność, żeń-szeń, miłorząb japoński.

 

W przygotowaniu artykułu posiłkowałam się: A. Szczeklik (red) „Choroby wewnętrzne. Medycyna praktyczna”, Kraków 2011 rok, A. Czech, J. Tatoń „Diagnostyka internistyczna”, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2005 rok, czytelniamedyczna.pl, lekinacodzien.pl