Egzosomy to ostatnio jeden z najbardziej nośnych tematów w medycynie estetycznej i kosmetologii, jednak co jest prawdą, a co wyłącznie chwytem marketingowym? To pytanie zadajemy sobie od 2019 roku, kiedy FDA wydało oficjalne ostrzeżenie przed produktami imitującymi egzosomy. Okazało się, że 99% produktów na rynku reklamujących egzosomy nie posiada ich w składzie, a produkty imitujące egzosomy lub bez standaryzacji spowodowały falę działań niepożądanych. Czym zatem dokładnie są egzosomy, jak się je pozyskuje i czym różni się ekstrakt owocowy od egzosomów? Wyjaśnia w rozmowie z Zatoką Piękna prof. Jan Lötvall, odkrywca egzosomów. Wywiad z naukowcem na wyłączność dla redakcji Zatoki Piękna odbył się podczas XXIV Międzynarodowego Kongresu Dermatologii Estetycznej i Medycyny Anti-Aging w Warszawie.
Na pytania dotyczące egzosomów w ekskluzywnym wywiadzie wideo dla Zatoki Piękna odpowiedział prof. Jan Lötvall, laureat nagrody The Lipid Science Prize za pracę badawczą Cell-to-cell Comunication Discovery, główny naukowiec w zakresie światowych badań nad egzosomami i założyciel ISEV (International Society For Extracellular Vesicles), jeden z prelegentów XXIV Międzynarodowego Kongresu Dermatologii Estetycznej i Medycyny Anti-Aging w Warszawie.
Oglądaj nasz wywiad!
Redakcja Zatoki Piękna: Czym są dla Pana Profesora egzosomy?
Profesor Jan Lötvall: Egzosomy, zwane także pęcherzykami zewnątrzkomórkowymi, to małe, otoczone hermetycznie błoną pęcherzyki, uwalniane przez każdy rodzaj komórek. Są naprawdę malutkie, tak więc jedna komórka może uwolnić tysiące takich pęcherzyków w krótkim czasie. Ciekawe jest to, że można za ich pomocą wysyłać skomplikowane wiadomości z jednej komórki do drugiej. Zawierają one wiele różnych molekuł, które mogą zmienić fenotyp, odpowiedź lub funkcję komórki, do której zostaną przyjęte.
Czy każdy egzosom jest taki sam i działa tak samo?
Czy wszystkie rodzaje egzosomów, czyli zewnątrzkomórkowych pęcherzyków, działają w ten sam sposób? Odpowiedź na to pytanie jest bardzo prosta: nie. To zależy od tego, jaka komórka produkuje dany egzosom. Bakteria, na przykład, może uwolnić egzosom mający silne działanie zapalne i może sprawić, że będziemy bardzo chorzy. Z kolei egzosomy mezynchymalnych komórek macierzystych mają działanie przeciwzapalne i mogą być wykorzystywane do leczenia chorób zapalnych.
W jaki sposób pozyskuje się zatem prawdziwe i czyste egzosomy?
To jest dość podchwytliwe pytanie. Aby wyizolować pęcherzyk z pożywki hodowli komórkowej, niezbędne jest zastosowanie wielu dość zaawansowanych metod, aby skoncentrować wybrany supernatant hodowli komórkowej (Conditioned media), tę uzdatnioną pożywkę, pełną egzosomów nie mających jednak wysokiego stężenia. Należy więc przeprowadzić czynności polegające na ich koncentracji i oczyszczeniu z użyciem filtracji z przepływem stycznym lub chromatografii. Jeśli weźmiemy z kolei pod uwagę krew, prawie niemożliwe jest wyizolowanie z niej czystych egzosomów, ponieważ krew zawiera wiele substancji zanieczyszczających, podobnych pod względem wielkości czy gęstości do normalnych egzosomów pochodzących z komórek.
Czy ekstrakty owocowe lub roślinne (fruit extracts / plant extracts) to egzosomy (extracellular vesicles)?
Odpowiedź na pytanie, czy egzosomy komórek macierzystych pochodzenia roślinnego i roślinne pęcherzyki zewnątrzkomórkowe to ta sama rzecz, jest prosta i brzmi: nie. Komórki macierzyste pochodzenia roślinnego mogą wytwarzać cząsteczki czy pęcherzyki przypominające egzosomy, które zdają się mieć podobne właściwości do mezenchymalnych komórek macierzystych. Gdy włoży się owoce, sok lub rośliny do mieszalnika i wymiesza się je dokładnie, można także otrzymać nanopęcherzyki, ale nie będą one pochodzenia naturalnego, tylko będą otrzymane sztucznie.
Czym różni się proces pozyskania ekstraktu owocowego (fruit extract) od egzosomów (extracellular vesicles)?
Jak pozyskać pęcherzyki z ekstraktu roślinnego lub z komórek macierzystych? Gdy hoduje się w pożywce roślinne komórki macierzyste, na przykład komórki macierzyste róży, pęcherzyki uwalniane są spontanicznie z komórek macierzystych do tej pożywki. Następnie są one odizolowane z pożywki poprzez zwiększoną koncentrację i oczyszczanie. Tak więc nanopęcherzyk uzyskany za pomocą mieszalnika, z użyciem siły, nie został naturalnie uwolniony.
Jak można sprawdzić, czy dany produkt zawiera prawdziwe egzosomy?
Jak można sprawdzić, czy dany produkt z grupy kosmeceutyków zawiera prawdziwe zewnątrzkomórkowe pęcherzyki, czyli egzosomy? Niełatwo jest odpowiedzieć na to pytanie. Zasadniczo można szukać komponentów charakterystycznych dla tych pęcherzyków, na przykład za pomocą obrazu z mikroskopu elektronowego. Można też zwrócić uwagę na zawartość RNA lub wykonać analizę protermiczną tych produktów w celu wykrycia komponentów egzosomów. Nie wydaje mi się, że komukolwiek udało się zrobić pełne porównanie różnych produktów w celu zapewnienia ich jakości.
Czy można pozyskać egzosomy autologiczne podczas zabiegu pozyskania osocza?
Czy można pozyskać egzosomy bezpośrednio z krwi pacjenta i zastosować je u niego? Odpowiedź na to pytanie brzmi: nie. Jest bardzo, bardzo trudno wyizolować zewnątrzkomórkowe pęcherzyki pochodzące z krwi. Powinniśmy też pamiętać, że egzosomy z krwi pochodzą przede wszystkim z czerwonych krwinek. Są to dominujące pęcherzyki występujące we krwi. Egzosomy można również uzyskać z płytek krwi. Tak więc w izolacie otrzymanym z krwi można natknąć się na wiele różnych komponentów, czynników wzrostu czy lipoprotein zawierających cholesterol, ale zawartość egzosomów w takim izolacie jest nadzwyczaj niska.
Dziękujemy za rozmowę!
Prof. Jan Lötvall był jednym z prelegentów podczas XXIV Międzynarodowego Kongresu Dermatologii Estetycznej i Medycyny Anti-Aging w Warszawie.
Odkryte przez prof. Jana Lötvalla egzosomy stały się bardzo popularne, co wiele firm kosmetycznych i produktów zaczęło wykorzystywać jako hasło marketingowe. Kluczową kwestią, jest więc weryfikacja przekazu marketingowego z rzeczywistym składem produktu INCI na etykiecie produktu... Egzosomy są zazwyczaj oznaczane i zarejestrowane jako składnik INCI (ingredients) pod medyczną nazwą "Extracellular Vesicles"ewentualnie ,,exosomes” Jej brak w INCI oznacza, że produkt nie posiada egzosomów, lecz jest produktem imitującym, niezależnie od przekazu marketingowego.
Sprawdź składniki w https://cosmileeurope.eu/pl/inci/
Zgodnie z regulacjami rozporządzenia UE w sprawie produktów kosmetycznych wykaz składników (Ingredients) MUSI być sporządzony z zastosowaniem składników określonych w słowniku INCI. Używanie innych nazw nieuwzględnionych w słowniku INCI jest możliwe tylko, gdy nazwa takiego składnika w słowniku nie występuje. Jeśli zatem producent podaje składniki, które mają swoje pozycje w INCI, a nie mają członu "Extracellular Vesicles" i komunikuje to jako posiadanie w składzie takiego składnika (w tym wypadku egzosomu) to wprowadza w błąd konsumentów i użytkowników co do zastosowania takiego składnika, stanowi to naruszenie przepisów Rozporządzenia 1223/2009.
Równie ostrożnym należy być wobec obietnic, jakie pojawiają się przy proponowaniu zabiegów autologicznych z wykorzystaniem egzosomów. Choć krew jest potencjalnym źródłem egzosomów (dobrych i złych), żadnemu naukowcowi do tej pory nie udało się wyizolować czystych egzosomów z surowicy lub osocza – mówi profesor Jan Lötvall. Trwają intensywne badania w zaawansowanych laboratoriach, lecz mimo skomplikowanej procedury, produktem końcowym są lipoproteiny (nano-cząsteczki tłuszczu mniejsze od egzosomów). Najbardziej aktualny protokół próby pozyskania egzosomów z krwi/osocza to wielogodzinne ultra-wirowanie w prędkościach 120 000 obrotów z elementami inkubacji oraz mrożenia. Zbliżony protokół wykorzystuje Uniwersytet Jagielloński w Krakowie a pozyskane egzosomo-podobne nanocząsteczki używa się jedynie IN-VITRO do oznaczania markerów chorób.
